ویژگی های مشاوره قابل اعتماد

مشورت کردن در اسلام

در دنیایی که سطح تحصیلات بالا رفته و مردم گمان می کنند همه چیز را درک کرده ومتوجه می شوند تک روی و استبداد رأی  بسیار مشاهده می شود به همین دلیل مشورت کردن یکی از راه های جلو گیری از شکست و احساس پشیمانی است .

در آیات و روایات متعدد انسان را به مشورت کردن و استفاده از تجربیات دیگران فراخوانده است مشورت درتمام ابعاد زندگی انسان کاربرد دارد و انسان بهتر است در تمام امور مشورت کند .

نیاز به مشورت:

همه انسان ها حتی دانشمندان و انسان های بزرگ به مشورت احتیاج دارند حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند:هیچ عاقلی از رایزنی بی نیاز نیست.(غررالحکم ج2ص345)

چرا که هر کس رأی خود را دارد و به تجربیات متفاوتی در زندگی رسیده است که می توان آن را به دیگران انتقال دهد و از دیدگاه حضرت علی علیه السلام انسانی عاقل است که خود را از مشورت دیگران بی نیاز نبیند .

ویژگی های یک مشاوره قابل اعتماد

البته با هر کسی نباید مشورت کرد و مشورت کردن باید انسان های شایسته و اهل باشد چرا که در غیر اینصورت اثرات سوئی در زندگی انسان به دنبال خواهد داشت یک مشاور شایسته باید صفات زیر را داشته باشد.

1- خردمند

مشورت باید با انسان عاقل باشد تا به نتیجه درست برسد، ازحضرت علی علیه السلام نقل شده است : بر خردمنداست که رأی عاقلان و دانش حکیمان را به رأی ودانش خود اضافه کند .(عزرالحکم ج1ص345)

و یا حضرت علی علیه السلام در حدیثی دیگر انسان را از مشورت کردن با کسی که عقل و خردش ثابت نشده بر خور می دارند و می فرمایند:با کسانی مشورت مکن که عقل آنان برای شما ثابت نشده است اگر چه میان مردم به عقل و پاکی شهرت داشته باشند(مصباح الشیعه ص153)

2-  تجربه

تجربه بسیار ارزشمند و گرانقدر هستند و انسان باید از تجربیات دیگران به درستی استفاده کند امام صادق علیه السلام می فرمایند: در کارهایت با افراد با تجربه مشورت کن.

حضرت علی علیه السلام درحدیثی می فرمایند: آنکه تجربه ها را حفظ کند به موقع از آنان بهره گیرد کارهایش به نتیجه می رسد.(میزان الحکمه ج1ص269)

3- آگاه بودن

با کسانی باید مشورت کرد که از مسائل روز مطلع هستند و به زمانه احاطه و دانش دارند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله والسلم فرمودند:باعلمای صالح مشورت کنید و چون بر اجرای آن تصمیم گرفتید به خدا توکل کنید.(تفسیر تستری ص28)

4-محتاط و دوراندیش بودن

(بحارانوار ج75)

و یا حضرت علی علیه السلام درحدیثی دیگر می فرمایند:مشورت با انسان محتاط مایه پیروزی است . (کنز العمال ج2ص146)

مشورت با کوچک و بزرگ تفاوتی ندارد.

از حضرت علی علیه السلام نقل شده است که لقمان به پسرش گفت با بزرگان مشورت کن و از مشورت با افراد کوچک شرم نکن .(علامه مجلسی ج12ص47)

اما انسان هایی هستند که نباید با آنها مشورت کرد چرا که مایه سرشکستگی وشکست انسان  می شوند برخی از انسان هایی که نباید با آنان مشورت کرد عبارت است از :

کسانی که شایسته مشورت نیستند

1- ترسو بودن

حضرت علی علیه السلام در سفارشی به مالک اشتر فرمودند:با فرد ترسو مشورت نکن زیرا در کارها روحیات را  ضعیف می کند . (نهج البلاغه نامه53)

طمع کار

در کتاب وسایل شیعه که نوشته مرحوم حر عاملی است آمده است که انسان های حریص مشورت نکنید . (ج12ص46)

2- انسان نادان

مشورت با کسی که اطلاع وتخصص ندارد واز مسائل جامعه نیز آگاهی ندارد مورد قبول نیست.

امام صادق علیه السلام  می فرمایند :با احمق و نادان مشورت نکن که او خود را برای توبه رنج اندازد ولی تو رابه مقصد نرساند.ویادرحدیثی دیگر می فرمایند:برای مسلمان سزاوار است از برادری با 3نفر دوری کند احمق که خیری برای انسان اشاره نمی کند . (کلینی الکافی ج2ص639)

3- دروغگو

انسان دروغگو هر گز نمی تواند مشاور خوبی باشد و دروغگو از گناهان بسیار بزرگ در دین اسلام و دیگر ادیان است دروغ را ویرانگر ایمان دانسته اند حضرت علی علیه السلام  می فرمایند:

با دروغگو مشورت نکنید چون که او چون سراب امور دور را به تو نزدیک جلوه می دهد و مسائل نزدیک را دور می نماید.(عیون الحکم ص518)

از دیگر صفاتی که صفات خوبی برای مشاور نمی باشد صفاتی چون استبداد در رأی ناتوان بودن فرومایه بودن است.

4- مشورت کردن با زنان

بسیار معتقدند که مشورت کردن با زنان امری اشتباه است واصول اساسی ندارد اما حضرت علی علیه السلام مشورت با زنی که از کمال عقل و درک برخوردار است را تأیید می کند .از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده است در مورد دختران با مادرانشان مشورت کنید . (کنز العمال ج16ص309)

در تاریخ اسلام بارها آمده است که بزرگان بسیاری موارد با زنان مشورت کرده اند مثلا پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم  در سال 6هجری در جریان صلح حدیبه هنگامی که صحابه حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم  را مبنی بر حلق و خروج از احرار را قبول نکردند پیامبر با ام سلمه مشورت کردند و آن بانو هم نظرخود را داد و اعمال کردند.

تکالیف مشاوران

مشاوران وظایف متعددی دارند تا بتوانند به وظیفه ی خود عمل کنند و آن را به درستی اجرا کنند که برخی از آنها به شرح زیر است .

خیر خواهی

(.مستدرک الوسایل ج8ص346)

همینطور باید وظایفی دیگر را رعایت کند مانند :

1-صراحت درگفتار

2-مهربانی وخیر خواهی

3-رعایت بی طرفی و بدون جانبداری مشورت دادن

3-امانت دار بودن

5-صادق و راستگو بودن

6-در صورتی که توانایی مشاوره ندارد اورا به کسی ارجاع دهد که توانایی مشورت دادن دارد .

وظایفی که مشورت خواه باید انجام دهد:

1- ارائه اطلاعات کافی در اختیار مشاور

کسی که نیاز به مشورت دارد باید تمام اطلاعات را به صورت مسیح به مشاور ارائه دهد تا او بتواند به خوبی راهنمایی  کند.امام صادق علیه السلام می فرمایند:باید مشاور آنگونه ازراز خود آگاه کنی که آگاه اوبه تو همانندآگاهی او به تو همانند آگاهی تو به خودت باشد. (وسائل  الشیعه ج 12ص43)

2- پرهیز از مجادله و بحث

وقتی با تمام وجود هر خیر خواهی نظرات خود را ارائه داد دیگر نباید با آن به جنگ و یا ستیز پرداخت و با آن مخالفت کرد.

حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند :

آفت مشورت در هم شکستن اندیشه های درست دیگران و به کار نبستن آنهاست(ری شهری میزان الحکمه ج1ص84)

3- اثرات مشورت کردن

مشورت کردن همانگونه که گفته شد اثرات بسیار زیادی در زندگی ورشدوموفقیت  انسان دارد وباعث تعالی وپیروزی درزندگی می شود از دستاوردهای تجربه می توان موارد زیر اشاره کرد:

4- کسب تجربیات دیگران

انسان با استفاده ازتجربیات دیگران موارد بسیاری را می آموزد وانسان می تواند از طریق دانش تجربه سواد...از استعدادهای دیگران نیز بهره ببرد

5- رهایی از احساس ندامت

در احادیث مختلف آمده است کسی که مشورت می کند پشیمان نمی شود و این به دلیل پیدا کردن  راه درست و اساسی در زندگی انسان است .

امام باقرعلیه السلام می فرمایند:کسی که مشورت نمی کند پشیمان می شود.(برقی المحاسن  ج2ص601)

6- تعالی شخصیت و رشد

انسان هنگام تعامل با دیگران بسیار می آموزد واز خرد ودرک دیگران بهره مندمی شود مشورت کردن به انسان احساس رشد سعادت وبالندگی می دهد.

7- رهایی از سرزنش شدن

8- نجات از گمراهی

مشورت کردن راه جلو گیری از گمراه شدن است چرا که با مشورت مصلحت ها بهتر دریافته می شود و در حقیقت مشورت یعنی برکت و نیکی .امام صادق علیه السلام می فرمایند:

کسی که از افکار و آرای دیگران استقبال کند موارد خطا و اشتباه را می شناسد.(برقی المحاسن ج2 ص601)

از این احادیث و روایات بدست می آید که انسان در هر شرایطی و با هر سطح تحصیلات باید از تجربه و دانش دیگران استفاده کند و برای مشورت کردن غرور و تکبر را کنار بگذارد تا به سعادت دنیوی واخروی نائل شود.

نرگس زارعی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان