تبیان، دستیار زندگی
چند روزی است که متوجه دانه های سفیدی روی موهایم شدم ابتدا فکر کردم شوره است اما امروز متوجه شدم که اینها شپش و تخم شپش هستند. خیلی نگرانم نمی دانم چگونه از دست این حشرات مزاحم روی موهایم خلاص شوم؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شپش ها؛ مهمانان ناخوانده موها

طول مو، جنس، سن و رنگ مو تاثیری در انتقال شپش نداشته، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد. ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته و در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد.

تنظیم: گل محمدی - مرکز مشاوره
رشک و شپش سر

چند روزی است که متوجه دانه های سفیدی روی موهایم شدم ابتدا فکر کردم شوره است اما امروز متوجه شدم که اینها شپش و تخم شپش هستند. خیلی نگرانم نمی دانم چگونه از دست این حشرات مزاحم روی موهایم خلاص شوم؟

1. درمان مناسب فرد و سایر افراد خانواده بطور همزمان طبق دستورهای مراکز بهداشتی درمانی

2. اطو کردن لباسها ( بخصوص درزهای لباس )

3. جوشاندن کلیه وسایل شخص آلوده ( حوله ، ملحفه ، لباسهای زیر و رو و ... ) در آب جوش به مدت حداقل نیم ساعت ( در مورد شپش تن )

4. شستشوی منظم و یا پودرپاشی وسائل خواب و سایر وسایلی که قابل شستشو نبوده یا شستشوی آنها مشکل می باشد.

5. استفاده از داروهای ضد شپش ( از جمله شامپو و لوسیون گامابنزن، شامپو و لوسیون پرمترین در صورت دسترسی و طبق دستور پزشک )

در مبارزه با شپش، فرد آلوده و کلیه افراد خانواده و سایر افرادیکه با او در تماس نزدیک می باشند باید نکات بهداشتی را رعایت کنند. ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد.

طول مو، جنس، سن و رنگ مو تاثیری در انتقال شپش نداشته، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد.

تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده کاملا غیرضروری است.

شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و بررسی تمامی موارد تماس میسر می شود.

بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند. بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.

شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.

آنچه مهم است آن است که رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه افتراق دهیم، شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند: رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن ها از مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده، به راحتی جدا نمی شوند.

به هر حال برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.

شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.

دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهد شد.

اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است.

شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود، روزانه 4 تا 6 تخم می گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از 7 روز ، شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی 3 بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می شوند.

شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است.

در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت:

1.  دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست، چرا که اگر چه با درمان نخست، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجود دارد، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند، از بین بروند.

2. تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.

و اما برای درمان شپش سر، چند فرآورده موثر در داروخانه ها موجود است. آنچه در کشور ما برای این منظور استفاده میشود عمدتا شامپو لیندین 1 درصد و شامپو پرمترین 1 درصد است. این فراورده ها برای بیش از 40 سال است که مورد استفاده قرار می گیرند و غالبا غیر از عوارض نادر گذرا، عارضه دیگری ندارند، اما مهم این است که درست مطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشوند، علاوه بر این می بایست تمام موها بخوبی با آنها مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه در تماس مستقیم با دارو قرار گیرد. ضمنا مثل استفاده از هر فرآورده دارویی دیگری لازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان با پزشک مشورت انجام شود.

پس از درمان، برداشتن رشک ها نه برای ادامه درمان و نه برای کنترل بیماری ضرورتی ندارد. در عین حال برای بسیاری این مسئله از نظر ظاهر مهم بوده و یا ممکن است مشکلاتی را در مدرسه ایجاد کند. بنابراین چاره ای نخواهد بود بجز جدا کردن رشک ها با ناخن یا استفاده کردن از شانه های دندانه ریز. به هر حال به عنوان یک قاعده کلی، اگر در فاصله کمتر از 4 سانتی متری پوست سر، تخم شپش رویت نشود، بیماری درمان شده تلقی می شود و رشک های موجود روی موها با فاصله بیش از 4 سانتی متر، اهمیتی از نظر انتقال بیماری ندارند.

شپش سر برخلاف شپش تنه ، ناقل هیچ بیماری دیگری نیست و از این بابت نگرانی وجود ندارد.

اگر پس از دوبار درمان مجددا به شپش سر مبتلا شدید، این بدان معنی است که فرد مبتلای درمان نشده ای در نزدیکی شما وجود دارد. بهر حال با ابتلای مجدد، دو دوره درمان مجدد هم لازمست.

هجوم حشره باعث آلودگی موهای سر میشود. این حشره در عقب سر و پشت سر و پشت گوش در ماههای گرم و بیشتر در دختران 3 تا 12 ساله مشاهده میشود و از طریق تماس مستقیم سر با سر به مدت طولانی و یا توسط شانه، برس، لباس، کلاه، روسری، ملافه ی آلوده انتقال مییابد. گزش حشره بدون درد میباشد. بهداشت شخصی ناکافی و ازدحام جمعیت باعث گسترش آلودگی میشود.

خارش شایع میباشد و در پوست سر در اثر خارش ممکن است به طور ثانویه عفونت پوستی ایجاد شود. تخم شپش (رشک) به طور غیر قرینه به تنه ی موها چسبیده و به سختی جدا میشود و یا ابرو، ریش و مژه نیز ممکن است گرفتار شود. در آلودگی شدید تب، کم خونی و آدنوپاتی در گردن دیده میشود. با مشاهدهی مستقیم و یا آزمایش میکروسکوپی رشک یا شپش تشخیص داده میشود.

چگونگی درمان شپش سر:

این حشره در عقب سر و پشت سر و پشت گوش در ماههای گرم و بیشتر در دختران 3 تا 12 ساله مشاهده میشود و از طریق تماس مستقیم سر با سر به مدت طولانی و یا توسط شانه، برس، لباس، کلاه، روسری، ملافه ی آلوده انتقال مییابد. گزش حشره بدون درد میباشد. بهداشت شخصی ناکافی و ازدحام جمعیت باعث گسترش آلودگی میشود.

1. شامپو پرمترین Permethrin1% کف سر بمالند 5 تا 10 دقیقه بعد با آب شستشو شود و هفته ی بعد این عمل تکرار شود.

2. شامپو لیندان Lindane 1%، کف سر مالیده شود و 5 تا 10 دقیقه

بعد آبکشی شود. در صورت لزوم هفته ی بعد تکرار شود.

3. پیرترین Pyretherine کف سر بمالند و 5 تا 10 دقیقه بعد آبکشی شود و هفته ی بعد تکرار شود. این سه دارو ممکن است باعث درماتیت (آلرژیک - تحریکی) شوند.

4. مالاتیون Malation به کف سر بمالند و 8 تا 12 ساعت بعد آبکشی شود و هفته ی بعد تکرار شود.

5.  قرص کوتریموکسازول روزی 2 عدد برای سه روز و تکرار آن 7 تا 10 روز بعد.

6.  از بنزیل بنزوات و لوسیون کروتامیتون گاهی استفاده میشود.

7. عفونتهای ثانویه با آنتی بیوتیک مناسب درمان میشود.

8) از شانه با دانه های ریز برای جداسازی تخم ها استفاده شود. شانه کردن طی هفته با استفاده از مالیدن محلول 50% سرکه و 50% آب و شستشوی موها بعد از 15 دقیقه در جداشدن رشک ها کمک می کند.


مشاوره پزشکی
منبع: پرسش و پاسخهای عمومی مرکز مشاوره
جهت دریافت مشاوره از بخش مشاوره پزشکی اینجا کلیک کنید.